03.11.2021

door Claire Scohier, Benayad Abderazzak, Jean-Michel Bleus & Raphaël Rastelli

Het openbaar onderzoek over het RPA Zuid liep tot gisteren. Het Brussels gewest beweert dat het hiermee een aantal fouten uit het verleden kan rechtzetten in een buurt die zeer getraumatiseerd is. De bewoners werden geteisterd door grootschalige onteigening, de bouw van 300.000 m² kantoren, aanhoudende werven, een chaotische publieke ruimte, een helse verkeerssituatie… Het collectief Midi Moins Une ! heeft samen met verschillende verenigingen het RPA bekeken. Niemand is overtuigd, zoveel is duidelijk (lees hier het standpunt van verenigingen en advies van officiële instanties).

3D-projectie van de hoogtes die toegelaten worden door het RPA Zuid © IEB – Google – 2021

Juni 2018. Het Gewest kondigt aan dat het van plan is een RPA voor de Zuidwijk uit te werken. Het vertrekpunt is: het Zuidstation als ‘woonvriendelijk station’. Het is inderdaad zo dat de buurt net rond het station vandaag heel monofunctioneel is: 75% kantoren tegenover 12% woningen. Deze onevenwichtige verhouding is veroorzaakt door keuzes van het Gewest in de jaren ’90: de Zuidwijk moest een businessdistrict worden. En daarom werden er vier blokken met woningen afgebroken. Vandaag zou het Gewest deze fout willen rechtzetten door 200.000 m² nieuwe woningen te bouwen, zodat het woonaandeel in de wijk zou stijgen naar 35%.

In werkelijkheid gaat het plan samen met een uitgebreide vastgoeddeal tussen de NMBS en een privéconsortium (Immobel/BPI/Besix), zonder echter een duidelijk kader te geven voor deze deal. Het consortium verbindt zich ertoe de nieuwe NMBS-hoofdzetel te bouwen, in en op het vroegere Postsorteercentrum aan de Fonsnylaan, in ruil voor een oppervlakte van 200.000 m² die nu in gebruik van de spooroperator zijn.

Een leven in de schaduw van een RPA

Het zogenaamde evenwichtsherstel tussen kantoren en woningen wordt van bovenaf opgelegd met een verdichting van de wijk en verpletterende hoogtes. En dat terwijl de de buurten rondom, Kuregem en laag Sint-Gillis, van de dichtstbevolkte wijken van Brussel zijn. De twee blokken ‘Kuifje’ en ‘Postsorteercentrum Fonsny’ zouden samen al een grotere dichtheid hebben dan de Zuidertoren. Het RPA laat toe dat er op verschillende plaatsen gebouwen komen van 100 tot 150 m hoog (de Zuidertoren is 150 m hoog). Daardoor zullen publieke ruimte en woningen in de schaduw komen te staan, vol tochtgangen zitten en veel uitzicht zal er niet meer zijn! Nieuwe blokken en torens worden her en der uitgestrooid in de Zennevallei. Dit is stedenbouwkundig volledig onzinnig!

2.000 woningen, maar ontoegankelijk

Het is weinig waarschijnlijk dat de vierkante meters die aan de privé overgelaten worden bebouwd zullen worden met betaalbare woningen. Het privéconsortium is helemaal niet van plan voor openbare huisvesting te zorgen en het ziet ernaar uit dat het Gewest dit ook niet zal opleggen. Het RPA garandeert allesbehalve de aanbouw van sociale woningen ondanks het feit dat het studiebureau van mening is dat het ‘een reële noodzaak binnen deze perimeter’ is (Niet-technische samenvatting van het milieueffectenrapport van het RPA, p.57). En er zijn nu maar 4% sociale woningen. De kantoren zullen dus afgebroken worden om er woningen te bouwen die maar één ambitie nastreven: de dorst van de promotoren lessen.

Een richtingplan van afbraak!

De aanbreng van nieuwe woningen steunt op de herbestemming van een deel van het bestaande kantorenpark. Dit wil zeggen dat zo’n 300.000 m² kantoorruimte afgebroken worden. Een deel daarvan, waaronder de kantoren van de FOD Werkgelegenheid, is nog geen 20 jaar oud. Afbraak en heropbouw zijn zeer energieverslindend (tonnen afval, af- en aanrijdende vrachtwagens…) en in totale contradictie met de ambitie het milieu te vrijwaren en de klimaatimpact te verminderen. Het RPA schrijft de veroudering van de Brusselse gebouwen in zonder enige analyse van mogelijke renovatiescenario’s. Renovatie zou de impact op het milieu sterk verminderen en er meteen ook voor zorgen dat de wijk geen langdurige werven moet ondergaan.

En wat met crèches, scholen en parken?

En wie zijn dan wel die nieuw bewoners van deze 2.000 nieuwe woningen? Stuk voor stuk huishoudens zonder kinderen? Een kilometer verder, aan het Biestebroekdok zullen weldra 4.000 nieuwe gezinnen komen wonen. Zowel Zuid als Biestebroek hebben een gebrek aan voorzieningen voor jonge kinderen en middelbare scholen. Er zou een correlatie moeten worden tussen nieuwe woningen en voorzieningen, zodat het verplicht kan worden dergelijke voorzieningen in te richten in proportie met het aantal nieuwe woningen. Zoals het er nu bijligt, voorziet het RPA enkel één school. Dat is duidelijk onvoldoende. Ook wat betreft groene ruimte: een parkje dat nog kleiner is dan dat van de Hallepoort in een zone die 90% verhard blijft.

Voor Midi Moins Une !, ARAU, BRAL, Codes, IEB en CRU ligt het RPA Zuid duidelijk in het voordeel van de grote privé of semi-publieke vastgoedoperatoren omdat het toelaat tot zeer grote hoogte te bouwen en woningen te bouwen die financieel ontoegankelijk zijn. Het RPA Zuid verwart duidelijk het algemeen belang en het belang van grote vastgoedspelers, zelfs als ze semipubliek zijn. De positieve aspecten die vooral te maken hebben met een verbetering van de publieke ruimte hebben echt geen RPA nodig. Ze zullen teniet gedaan worden door de hoge dichtheid van de buurt, de grote hoogte van de gebouwen en een toename van het wegverkeer.